آیا میتوان سال جاری نگاه به تولید دانش بنیان را تغییر داد؟
به گزارش مینی کامپیوتر با وجود آن که در سالهای اخیر، مفهوم اقتصاد دانش بنیان به علت امتیازهای آن مورد توجه قرار گرفته و برپایه برخی معیارها، تسهیلات و معافیت هایی برای شرکتهای دانش بنیان ایجاد شده، به نظر می آید آنچه ضروری تر است، محوریت دانش در تولید و اقتصاد کشور است.
محوریت دانش در تولید و اقتصاد کشور، به این معناست که اقتصاد کشور نه برپایه نظرهای شخصی، سیاسی، سلیقه ای و غیره، بلکه بر پایه دانش سامان داده شود و دانش علاوه بر تأثیر در فناوری تولید یک محصول، در کل فرایندهای تولیدی، اقتصادی، مدیریتی و حکمرانی کشور حکمفرما شود.
یک مثال عینی و کاربردی
این دانش های کاربردی، لزوما پیچیده نیستند اما بی توجهی به آنها آثار زیان بار جدی برای مردم و کشور به همراه دارد. به یک مثال کوچک و عینی توجه کنید:
بعد از تحریم ها ضد جمهوری اسلامی، بعضی شرکتهای خارجی سازنده لوازم خانگی به همین بهانه کشورمان را ترک کردند. در زمانی شماری از شرکتهای لوازم خانگی با ارسال نامه به مسؤلان کشور، خواهان ممنوعیت واردات لوازم خانگی برای پشتیبانی از تولید داخلی شدند.
در وجود مشکلات مختلف پیش پای تولیدکنندگان داخلی شکی نیست اما این خواسته با انتقاد کارشناسان روبرو شد. آنها به این «اصل علمی تجربه شده» اشاره می کردند که «رقابت سبب افزایش کیفیت و کاهش قیمت می شود و کنار گذاشتن شرکتهای خارجی از بازار ایران، به کاهش کیفیت و افزایش قیمت منجر می شود.» با این وجود درخواست تولیدکنندگان مورد پذیرش قرار گرفت و ورود لوازم خانگی خارجی ممنوع گردید.
با گذشت مدتی کوتاه، پیشبینی کارشناسان محقق شد و در شرایطی که مصرف کننده ایرانی چاره ای جز خرید کالای ایرانی نداشت، تولیدکنندگان داخلی که حالا بی رقیب بودند، به جای افزایش کیفیت، قیمت را بالا بردند.
کار به جایی رسید که رهبر معظم انقلاب (۱۴۰۰/۱۱/۱۰) با گلایه از افزایش قیمت لوازم خانگی اظهار کردند: من گلایه می کنم از دوستانی که مسؤلان کالاهای خانگی و لوازم خانگی هستند. ما از اینها حمایت کردیم، اسم آوردیم، شنیدم برخی از اقلام دو برابر ارتقاء قیمت پیدا کرده، چرا؟ نبایستی این جور برخورد بشود با حمایت ها.
برداشت عمومی از «دانش بنیان» بودن تولید و اقتصاد، نه محوریت دانش به معنای عام آن، بلکه به کارگیری نوعی فناوری جزئی در فرآیند تولید بوده است. این یک مثال واضح و ملموس از اهمیت «دانش بنیان» بودن تولید است؛ یعنی اگر می خواهیم کیفیت تولید بالا رود و قیمت پایین بیاید، باید در کنار حذف موانع تولید، زمینه رقابت را ایجاد نماییم و در این صورت است که سازوکار تولید و بازار، ضمن رشد کیفیت و کاهش قیمت، سبب ارتقاء کار تولیدکننده شده و منافع مصرف کننده هم محقق می شود.
برداشت عمومی از معنای «دانش بنیان»
برداشت عمومی از «دانش بنیان» بودن تولید و اقتصاد، نه محوریت دانش به معنای عام آن، بلکه به کارگیری نوعی فناوری جزئی در فرآیند تولید بوده است. از همین رو شرکتهای دانش بنیان به صورت عام به آنهایی اطلاق شده که در عرضه تولید یا خدمت خود، از یک تکنولوژی جدید بهره گرفته اند.
به عنوان نمونه، حالا ۹۳۵ شرکت دانش بنیان در بخش مواد پیشرفته و محصولات برپایه فناوری های شیمیایی، ۱۴۶۶ شرکت در بخش ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته، ۱۴۰۳ شرکت در بخش سخت افزارهای برق و الکترونیک، لیزر و فوتونیک و ۱۵۴۱ شرکت در فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم افزارهای کامپیوتری تشکیل شده، اما فقط ۱۱ شرکت در صنایع فرهنگی، خلاق و علوم انسانی و اجتماعی فعالند.
این در حالی است که کاربرد مفهوم دانش در تولید، فراتر از برخی فناوری های جزئی است. با این نگاه متفاوت، میتوان تولید دانش بنیان را تولیدی دانست که علوم در رابطه با تولید، همچون «علوم» انسانی همچون اقتصاد و مدیریت، «نقش محوری» در تولید ایفا کند و اتفاقا این روش است که می تواند مشکلات اساسی تولید را در کشور ما حل کند. در غیر این صورت استفاده از یک یا چند فناوری، امکان دارد مدتی به یک تولید کمک نماید اما نه می تواند توفیق آن کسب و کار را تضمین کند و نه مسائل اساسی تولید کشور را حل می کند.
اگر تولید دانش بنیان شود، در گام نخست تعیین می کند چه تولیدی انجام شود؟ تولید کدام کلا صرفه اقتصادی دارد و کدام کالا ندارد؟اگر تولید دانش بنیان شود...
اگر تولید دانش بنیان شود، در گام نخست تعیین می کند چه تولیدی انجام شود؟ تولید کدام کلا صرفه اقتصادی دارد و کدام کالا ندارد؟
اگر در هر کار تولیدی چنین نگاهی دنبال شود، ابتدا به این پرسش پاسخ داده می شود که تولید یک کالا در شرایط مورد نظر، از اساس توجیه اقتصادی، مزیت نسبی و توان رقابتی دارد؟ اگر این پیش شرط ها بود، تولید انجام می شود و در غیر این صورت، از اساس نباید به سراغ تولید رفت. با این نگاه علمی، تعریف و جایگاه خودکفایی مفهومی جدید دارد.
کشور ما با وجود توانمند بودن در فناوری، پزشکی، مهندسی و غیره، به علت استفاده نامناسب از دستاوردهای علوم انسانی همچون اقتصاد، مدیریت، جامعه شناسی و غیره، تن ندادن به «نسخه دانش»، گرفتار مشکل است. متاسفانه به شکلی اقتصاد و مدیریت را علم به حساب نمی آوریم، چون مقرر است به جای تن دادن به علم، به منویات مسؤلان تن دهیم؛ استقرار انواع تاسیسات پتروشیمی و فولاد و.. در نقاطی دور از مواد اولیه و آب و تنها با فشار نماینده مجلس و مدیر دولتی، محصول همین رویه است؛ اینکه منابع آبی کشور صرف برخی محصولات آب بر کم ارزش شده و با صادرات آنها در واقع منابع آبی خویش را به خارجی ها می دهیم، ناشی از همین ایراد ماست و شاید بتوان در سالی که «تولید دانش بنیان» نام گرفته، نگاه به این مورد را اصلاح کرد.
سابقه نامگذاری سال ها در جمهوری اسلامی به ۱۳۷۸ (سال امام خمینی(ره)) بر می گردد. فلسفه این نامگذاری ها ایجاد یک رویکرد تبلیغی و تبیینی برای تقویت برخی مفاهیم، آرمان ها، اهداف و رویکردها و کوشش برای توجه مردم مسؤلان افکار عمومی به شعار سال و تقویت تلاش ها برای تحقق آن است. با صرف نامگذاری یک سال مطابق با یک هدف و شعار، آن مبحث محقق نمی شود؛ با این وجود تعیین شعار سال، می تواند یک فایده داشته باشد و آن تبیین درست برخی مفاهیم است و اگر درباره تولید دانش بنیان تبیین درست اتفاق بیفتد مفید خواهد بود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب