مهر بررسی كرد؛
ردپای هوش مصنوعی ایرانی در رتبه های جهانی
وضعیت رشته های در رابطه با هوش مصنوعی در ایران حاكی از آنست كه به رغم نوظهور بودن این شاخه فناوری، ایران توانسته در رتبه بندی های جهانی جایگاه قابل دفاعی از آن خود كند.
خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری: امروزه می توان ردپای هوش مصنوعی، ربات ها و علوم شناختی را که بخش زیادی از آنها بر پایه علوم کامپیوتر شکل گرفته اند در زندگی روزمره انسان ها و علوم مختلف دید و آینده ای را متصور شد که موضوعاتی همچون پزشکی، نرم افزارها، پیش بینی وضع هوا، کاربرد ربات ها و حتی علوم انسانی متأثر از این علوم جدید باشند.
گرچه تأثیر این تکنولوژی های جدید هنوز چندان واضح نیست اما این فناوری ها بدون شک شیوه زندگی انسان ها را تغییر داده اند و این تغییرات آنقدر قابل توجه هستند که بعضی از آن بعنوان «انقلاب صنعتی چهارم» نام می برند.
هوش مصنوعی یا artificial intelligence شاخه ای از علوم کامپیوتر است که هدف اصلی آن تولید ماشین های هوشمندی است که توانایی انجام وظایفی که نیازمند به هوش انسانی است را داشته باشد. هوش مصنوعی در حقیقت نوعی شبیه سازی هوش انسانی برای کامپیوتر است و منظور از هوش مصنوعی در واقع ماشینی است که به شکلی برنامه نویسی شده که همانند انسان فکر کند و توانایی تقلید از رفتار انسان را داشته باشد.
در همین زمینه رباتیک نیز حوزه ای از علم و تکنولوژی است که با ربات ها سر و کار دارد. ربات ها ماشین هایی هستند که برای انجام یک سری کارها به صورت اتوماتیک یا نیمه اتوماتیک، از قبل برنامه ریزی شده اند. رباتیک علمی است که با طراحی، ساخت و برنامه نویسی انواع ربات ها سر و کار دارد.
از سوی دیگر علوم شناختی که یکی از دانش های نو است در کنار نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، فناوری اطلاعات مجموعه دانش های همگرا را می سازند. این رشته از زیر مجموعه های علم اعصاب، روانشناسی، زبان شناسی، هوش مصنوعی و فلسفه ذهن تشکیل شده و کاربرد وسیعی در موضوعات در رابطه با هوش مصنوعی دارد.
همه این دانش های نوین در یک موضوع باهم توافق دارند و آن هم شناخت «مغز انسان» و کارکردهای آن است. حیات انسان و جامعه وابسته به کارکردهای مغزی اوست، شناخت ما از مغز و ذهن می تواند تأثیر به سزایی بر همه ابعاد حیات انسان داشته باشد. در این میان هوش مصنوعی، ساخت کامپیوتر هایی که بتواند وظایف انسان را انجام دهند و رابطه انسان و فناوری از اهمیت بیشتری برخوردار می باشند.
در سال های اخیر با توسعه دانشگاه های کشور و رشد تعداد دانشجویان و پژوهشگران جوان در عرصه تکنولوژی های جدید مقالات و تحقیقات علمی نیز در حوزه این فناوری ها بطور چشمگیری رشد داشته است. با وجود اینکه زمان زیادی از ورود دانشگاه های ایرانی به عرصه تکنولوژیهای جدید نمی گذرد اما بررسی رتبه دانشگاه ها با موضوعات خاص در رابطه با تکنولوژیهای جدید نشان میدهد باوجود جدیدالورود بودن اما تأثیرات چشمگیری در حوزه علوم جدید داشته اند.
به منظور بررسی وضعیت تحقیقات و رتبه دانشگاه های ایرانی در سه حوزه هوش مصنوعی، رباتیک و علوم شناختی از مجموعه ای از علوم و موضوعات زیرمجموعه آنها در رتبه بندی های معتبر جهانی و سایت های معتبری که به رده بندی دانشگاه های دنیا می پردازند، بهره برده ایم.
یکی از مهمترین نظام های رتبه بندی در حوزه موضوعات خاص و دسته بندی شده رتبه بندی سایماگو یا سکیمگو (scimago) است. این نظام رتبه بندی ابزاری برای تجزیه و تحلیل وضعیت کشورها و مقایسه آنها با یکدیگر بر پایه مدارک علمی و دانشگاهی انتشار یافته در جهان است و کشورها بر پایه فاکتورهای گوناگون قابل رتبه بندی هستند.
در این نظام رتبه بندی شمار مدارک، شمار مدارک قابل استناد، شمار خوداستنادی، سرانه استناد به هر مدرک و شاخص اچ مد نظر است.
با توجه به اینکه حوزه های هوش مصنوعی، رباتیک و علوم شناختی تلفیقی از علوم مختلف هستند، جهت بررسی از مجموعه علوم هنر و علوم انسانی، علوم کامپیوتر، علوم اجتماعی (زبانشناسی)، نرم افزار، مهندسی کنترل و سیستم، مهندسی برق و الکترونیک، علوم اعصاب و علوم اعصاب شناختی، روانشناسی تجربی و شناختی، روانشناسی اعصاب و روانشناسی فیزیولوژیک استفاده شده است.
همچنین از آنجائیکه خیلی از رتبه بندی های رایج و معتبر دنیا بطور خاص به شاخه «هوش مصنوعی» نپرداخته اند و به حوزه های در رابطه با آن مانند علوم کامپیوتر، الکترونیک، علوم شناختی و … پرداخته اند جهت بررسی وضعیت هوش مصنوعی دانستن جایگاهمان در این رشته ها تعیین کننده است.
جدول وضعیت ایران در رتبه بندی scimago در حوزه علوم رایانه و شاخه های آن (مدارک انتشار یافته در سال های ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۹) موضوع زیرشاخه رتبه ایران تعداد مقالات علوم کامپیوتر علوم کامپیوتر رتبه ۲۰ دنیا در بین ۲۲۲ کشور ۶۷۶۳۴ مقاله رتبه اول خاورمیانه در بین ۱۶ کشور هوش مصنوعی رتبه ۱۵ دنیا در بین ۱۹۰ کشور ۱۱۵۴۷ مقاله رتبه اول خاورمیانه در بین ۱۶ کشور نظریه محاسبات و ریاضیات رتبه ۱۹ دنیا در بین ۱۷۹ کشور ۴۵۳۵ مقاله رتبه دوم خاورمیانه در بین ۱۶ کشور گرافیک کامپیوتری و طراحی به کمک کامپیوتر رتبه ۲۶ دنیا در بین ۱۶۱ کشور ۱۸۵۵ مقاله رتبه دوم خاورمیانه در بین ۱۶ کشور شبکه های کامپیوتری و ارتباطات رتبه ۲۲ دنیا در بین ۲۰۶ کشور ۱۳۹۵۱ مقاله رتبه دوم خاورمیانه در بین ۱۶ کشور برنامه های کامپیوتر ا ی (اپلیکیشن) رتبه ۲۰ دنیا در بین ۲۱۲ کشور ۲۱۱۱۶ مقاله رتبه اول خاورمیانه در بین ۱۶ کشور علوم کامپیوتر (متفرقه) رتبه ۲۱ دنیا در بین ۲۰۶ کشور ۱۳۴۵۰ مقاله رتبه اول خاورمیانه در بین ۱۶ کشور چشم انداز و الگوهای کامپیوتری رتبه ۲۶ دنیا در بین ۱۷۶ کشور ۴۰۱۶ مقاله رتبه دوم خاورمیانه در بین ۱۶ کشور سخت افزار و معماری رتبه ۱۹ دنیا در بین ۱۸۵ کشور ۶۷۳۰ مقاله رتبه اول خاورمیانه در بین ۱۶ کشور تعامل انسان و کامپیوتر رتبه ۳۷ دنیا در بین ۱۷۵ کشور ۱۷۴۰ مقاله رتبه سوم خاورمیانه در بین ۱۶ کشور سیستم های اطلاعاتی رتبه ۲۳ دنیا در بین ۲۰۶ کشور ۷۹۱۷ مقاله رتبه اول خاورمیانه در بین ۱۶ کشور پردازش سیگنال رتبه ۱۷ دنیا در بین ۱۸۰ کشور ۶۷۹۷ مقاله رتبه دوم خاورمیانه در بین ۱۶ کشور نرم افزار رتبه ۲۰ دنیا در بین ۱۹۹ کشور ۱۳۳۵۰ مقاله رتبه اول خاورمیانه در بین ۱۶ کشور هنرها و علوم انسانی زبان و زبانشناسی رتبه ۱۶ دنیا در بین ۱۸۸ کشور ۳۶۶۰ مقاله رتبه اول خاورمیانه در بین ۱۶ کشور علوم اجتماعی زبان و زبانشناسی رتبه ۱۶ دنیا در بین ۱۸۶ کشور ۳۷۷۶ مقاله رتبه اول خاورمیانه در بین ۱۶ کشور
جدول وضعیت ایران در رتبه بندی scimago در حوزه رباتیک و شاخه های آن (مدارک انتشار یافته در سال های ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۹) موضوع زیرشاخه رتبه ایران تعداد مقالات مهندسی مهندسی کنترل و سیستم رتبه ۱۷ دنیا در بین ۱۸۸ کشور ۱۳۹۴۳ مقاله رتبه اول خاورمیانه در بین ۱۶ کشور مهندسی برق و الکترونیک رتبه ۱۵ دنیا در بین ۲۲۰ کشور ۴۸۶۶۵ مقاله رتبه اول خاورمیانه در بین ۱۶ کشور
جدول وضعیت ایران در رتبه بندی scimago در حوزه علوم شناختی و شاخه های آن (مدارک انتشار یافته در سال های ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۹) موضوع زیرشاخه رتبه ایران تعداد مقالات علوم اعصاب علوم اعصاب شناختی رتبه ۳۲ دنیا در بین ۱۴۹ کشور ۶۴۰ مقاله رتبه دوم خاورمیانه در بین ۱۶ کشور روانشناسی روانشناسی تجربی و شناختی رتبه ۳۷ دنیا در بین ۱۴۷ کشور ۴۶۲ مقاله رتبه سوم خاورمیانه در بین ۱۶ کشور روانشناسی اعصاب و روانشناسی فیزیولوژیک رتبه ندارد ۶۴۰ مقاله رتبه سوم خاورمیانه در بین ۱۶ کشور
یکی دیگر از مهمترین رتبه بندی های جهانی که می تواند جایگاه دانشگاه های ایرانی را در علوم کامپیوتر، هوش مصنوعی، نرم افزارها و رباتیک نشان دهد، رتبه بندی جهانی علوم کامپیوتر یا csrankings است. در این رتبه بندی مقالات پژوهشگران با نمایه گوگل اسکولار آنها به نمایش در می آید.
در واقع رتبه بندی علوم کامپیوتر (CSRankings) یک رتبه بندی مبتنی بر سنجه از برترین مؤسسات علوم کامپیوتر در سراسر جهان است. این رتبه بندی به دسته بندی دانشگاه ها در مناطق مختلف جهان پرداخته است و در بخش کل جهان تنها ۵۰ دانشگاه اول دنیا را به معرض نمایش گذاشته است. این رتبه بندی سنجه های هر دانشگاه را در فاصله ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ مورد بررسی قرار داده است.
جایگاه دانشگاه های ایرانی در رتبه بندی علوم رایانه (CSRankings) منطقه آسیا دانشگاه رتبه در آسیا موضوع دانشگاه صنعتی شریف ۴۷ علوم کامپیوتر ۵۶ هوش مصنوعی ۵۱ چشم انداز کامپیوتر ۶۰ یادگیری ماشین و داده کاوی ۴۷ پردازش زبان طبیعی ۴۷ وب و بازیابی اطلاعات ۱۷ معماری کامپیوتر ۳۰ امنیت کامپیوتر ۱۸ طراحی اتوماسیون ۲۳ سیستم های زمان واقعی ۶ تحلیل اندازه گیری و عملکرد ۲۳ الگوریتم ها و پیچیدگی ها ۱۰ اقتصاد و محاسبات پژوهشگاه دانش های بنیادی ۷۰ علوم کامپیوتر ۱۴ معماری کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت ایران ۷۰ علوم کامپیوتر ۴۱ پردازش زبان طبیعی ۴۱ پایگاه داده
در زیرشاخه های شبکه های کامپیوتری، محاسبات با کارایی بالا، محاسبات موبایل، سیستم عامل ها، زبان های برنامه نویسی، مهندسی نرم افزار، رمزنگاری، منطق و تأیید، بیوانفورماتیک، گرافیک کامپیوتری، تعامل انسان و کامپیوتر، رباتیک و تصویرسازی دانشگاه های ایرانی رتبه ای ندارند.
وضعیت دانشگاه صنعتی شریف در رتبه بندی علوم کامپیوتر (CSRankings)
وضعیت دانشگاه علم و صنعت ایران در رتبه بندی علوم کامپیوتر (CSRankings)
وضعیت پژوهشگاه دانش های بنیادی در رتبه بندی علوم کامپیوتر (CSRankings)
از دیگر نظام های معروف رتبه بندی در دنیا نظام رتبه بندی تایمز است که با توجه به این که به شکل جزئی به موضوع هوش مصنوعی و علوم شناختی نپرداخته است تنها رتبه دانشگاه های ایرانی در علوم کامپیوتر ذکر می شود.
جدول رتبه بندی جهانی تایمز ۲۰۲۰ در علوم رایانه رتبه کشوری رتبه جهانی دانشگاه ۱ ۲۰۱–۲۵۰ دانشگاه صنعتی شریف ۲ ۳۰۱–۴۰۰ دانشگاه تهران ۳ ۴۰۱–۵۰۰ دانشگاه صنعتی امیرکبیر ۴ ۴۰۱–۵۰۰ دانشگاه علم و صنعت ایران ۵ ۴۰۱–۵۰۰ دانشگاه صنعتی اصفهان ۶ ۴۰۱–۵۰۰ دانشگاه شیراز ۷ ۵۰۱–۶۰۰ دانشگاه شهیدبهشتی ۸ ۵۰۱–۶۰۰ دانشگاه تبریز ۹ ۶۰۱+ دانشگاه فردوسی مشهد ۱۰ ۶۰۱+ دانشگاه اصفهان ۱۱ ۶۰۱+ دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی ۱۲ ۶۰۱+ دانشگاه شهید باهنر کرمان
همچنین نظام رتبه بندی کیواس (QS) نیز از دیگر نظام های مشهور رتبه بندی در دنیا است که با توجه به این که به شکل جزئی به موضوع هوش مصنوعی و علوم شناختی نپرداخته است تنها رتبه دانشگاه های ایرانی در رتبه بندی ۲۰۲۰ کیواس در حوزه علوم کامپیوتر ذکر می شود.
جدول رتبه بندی جهانی کیواس ۲۰۲۰ در علوم رایانه و سیستم های اطلاعاتی رتبه کشوری رتبه جهانی دانشگاه ۱ ۲۵۱-۳۰۰ دانشگاه صنعتی شریف ۲ ۴۰۱-۴۵۰ دانشگاه تهران ۳ ۵۰۱-۵۵۰ دانشگاه صنعتی امیرکبیر ۴ ۵۵۱-۶۰۰ دانشگاه علم و صنعت ایران
البته در رتبه بندی موضوعی کیواس ۲۰۲۰ موضوع مهندسی برق و الکترونیک که به حوزه رباتیک مرتبط می شود هم مورد توجه است.
جدول رتبه بندی جهانی کیواس ۲۰۲۰ در مهندسی و فناوری رتبه کشوری رتبه جهانی دانشگاه ۱ =۲۲۱ دانشگاه صنعتی شریف ۲ =۲۷۲ دانشگاه تهران ۳ =۳۶۱ دانشگاه صنعتی امیرکبیر
رتبه بندی شانگهای نیز بعنوان یکی از معتبرترین نظام های رتبه بندی، به صورت موضوعی دانشگاه های دنیا را ارزیابی می نماید. با این وجود موضوعاتی همچون علوم کامپیوتر، مهندسی الکترونیک در این رتبه بندی به صورت خاص عنوان شده است و به صورت جزئی به هوش مصنوعی و علوم شناختی نپرداخته است. اما از آنجا بخش مهمی از هوش مصنوعی از دل علوم کامپیوتر و الکترونیک بیرون می آید دانستن جایگاه ایران در این عرصه ها خالی از لطف نیست.
جدول رتبه بندی شانگهای ۲۰۲۰ در «مهندسی برق و الکترونیک» و «مهندسی و علوم رایانه» «مهندسی برق و الکترونیک» رتبه کشوری رتبه جهانی نام دانشگاه ۱ ۱۵۱-۲۰۰ دانشگاه تهران ۲ ۲۰۱-۳۰۰ دانشگاه صنعتی شریف ۳ ۴۰۱-۵۰۰ دانشگاه صنعتی امیرکبیر ۴ ۴۰۱-۵۰۰ دانشگاه صنعتی اصفهان ۵ ۴۰۱-۵۰۰ دانشگاه آزاد اسلامی ۶ ۴۰۱-۵۰۰ دانشگاه صنعتی شیراز ۷ ۴۰۱-۵۰۰ دانشگاه تبریز «مهندسی و علوم رایانه» رتبه کشوری رتبه جهانی نام دانشگاه ۱ ۳۰۱-۴۰۰ دانشگاه آزاد اسلامی ۲ ۳۰۱-۴۰۰ دانشگاه تهران ۳ ۴۰۱-۵۰۰ دانشگاه صنعتی امیرکبیر ۴ ۴۰۱-۵۰۰ دانشگاه صنعتی شریف
در این میان برخی دیگر از رتبه بندی های جهانی به موضوع علوم کامپیوتر و ریاضیات پرداخته اند. رتبه بندی لایدن در سال ۲۰۲۰ بر اساس «ریاضیات و علوم رایانه» دانشگاه های ایرانی را رتبه بندی کرده است. بر طبق این رتبه بندی دانشگاه های ایرانی در جایگاه مناسبی در بین ۸۹۹ دانشگاه برتر دنیا در این عرصه قرار دارند.
جدول رتبه بندی لایدن ۲۰۲۰ در «ریاضیات و علوم رایانه» ردیف رتبه جهانی نام دانشگاه ۱ ۴۵ دانشگاه صنعتی امیرکبیر ۲ ۶۵ دانشگاه تهران ۳ ۷۸ دانشگاه صنعتی شریف ۴ ۹۵ دانشگاه علم و صنعت ایران ۵ ۲۰۱ دانشگاه فردوسی مشهد ۶ ۲۰۳ دانشگاه شهیدبهشتی ۷ ۲۳۲ دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی ۸ ۲۴۷ دانشگاه تربیت مدرس ۹ ۲۵۶ دانشگاه صنعتی اصفهان ۱۰ ۲۷۵ دانشگاه تبریز ۱۱ ۳۱۵ دانشگاه شیراز ۱۲ ۳۶۰ دانشگاه اصفهان ۱۳ ۳۷۲ دانشگاه آزاد اسلامی (علوم تحقیقات) ۱۴ ۴۸۹ دانشگاه شهید باهنر کرمان ۱۵ ۵۱۱ دانشگاه یزد ۱۶ ۵۲۰ دانشگاه سمنان ۱۷ ۶۳۲ دانشگاه شاهرود ۱۸ ۶۶۸ دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل ۱۹ ۶۷۸ دانشگاه گیلان ۲۰ ۷۰۳ دانشگاه رازی کرمانشاه ۲۱ ۷۰۸ دانشگاه زنجان ۲۲ ۷۲۵ دانشگاه کاشان ۲۳ ۷۳۵ دانشگاه ارومیه ۲۴ ۷۵۹ دانشگاه شاهد ۲۵ ۸۲۱ دانشگاه پیام نور ۲۶ ۸۲۴ دانشگاه شهید چمران اهواز ۲۷ ۸۴۶ دانشگاه مازندران ۲۸ ۸۷۸ دانشگاه بوعلی سینا همدان ۲۹ ۸۸۵ دانشگاه صنعتی مالک اشتر
این رتبه بندی ها تنها بخش کوچکی از رشد تحقیقات علمی ایران در حوزه های علوم کامپیوتر، مهندسی، علوم شناختی و رباتیک را نشان میدهد که تمامی اینها می توانند در رابطه با هوش مصنوعی باشند. با توجه به این که بعضی از مقالات به زبان فارسی به نگارش در می آیند نمی توان آنها را بعنوان تولید علم در حوزه های غیر فارسی زبان به شمارش درآورد.
ضمن اینکه این تصاویر تمام تلاش دانشگاه های ایرانی و پژوهشگران جوان در حوزه تکنولوژیهای جدید نیست و تنها گوشه ای از آنرا به معرض نمایش گذاشته است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب